मुलुककै पुरानो बैंकको रुपमा स्थापित नेपाल बैंकका सेयर होल्डरले लामो समय पश्चात् राहत पाउने भएका छन । विगतमा हकप्रद सेयर र एफपीओ जारी गरेको भए तापनि नगद लाभाशं र बोनस नपाएका लगानीकर्तालाई गत बर्षको मुनाफाबाट बैंकले १५ प्रतिशत बोनस सेयर र १० प्रतिशत नगद लाभांस गरी कुल २५ प्रतिशत प्रतिफल दिने भए पश्चात् लगानीकर्तामा उत्साह छाएको छ ।
बैंकले केही प्रतिफल दिदैन सकारी स्वामित्वको बैंक भन्ने जस्ता कुराहरु अबका दिनमा मेटिने निश्चित छ । लामो सयमदेखि प्रगति उन्मुख भए तापनि सरकारी स्वामित्व भएको बैंक भएकैले राम्रो आर्थिक स्वास्थ्य भए तापनि सेयर बजारमा बैंकको मूल्यमा भने उछाल आउन सकेको छैन । त्यसो हुनुमा बैंकले दिने प्रतिफल वा बैंकको आर्थिक स्वास्थ्य भन्दा पनि बर्तमान सेयर बजार नै मन्दीको अवस्थाबाट गुज्रिरहेको नेपाल बैंकको मात्र नभएर बजार सूचीकृति राम्रो प्रतिफल दिन सफल कम्पनीहरुको सेयर मूल्य नै निकै कम रहेको असर नेपाल बैंकमा पनि परेको हो ।
नेपाल बैंकलाई निरन्तर सुधारको दिशामा अग्रसर गराएर हालको आशालाग्दो अवस्थामा पुर्याउन नियमनकारी निकाय नेपाल राष्ट्र बैंकको भूमिको पनि सराहनीय रहेको छ । राष्ट्र बैंकले लामो समयसम्म नेपाल बैंकको व्यवस्थापन आफ्नो जिम्मामा लिएर सुधारको प्रकृया अघि बढाउँदै राम्रो आर्थिक स्वास्थ्य भए पश्चात् मात्र बैंक व्यवस्थापनको जिम्मा लगाएको थियो । यसले पनि सेयर बजारमा लगानीकर्ता नियमनकारी निकाय दरिलो भएको बैंक तथा वित्तीय सस्था तथा बिमा क्षेत्रमा आकर्षक हुन मद्दत मिल्ने विश्वास गर्न सकिन्छ । बजारमा सुचीकृत भएका अन्य धेरै समूह जसको प्रत्यक्ष नियमनकारी निकाय छैन त्यसमा लगानीकर्ताको विश्वास पनि कम रहदै आएको छ ।
नेपाल बैंकले पुसको २५ गते एपिएफ क्लब हलचोकमा ६० औँ साधारण सभाको आब्हान गरेको छ । जसमा बैंकले हालको अधिकृत पुँजी दश अर्ब बाट १५ अर्ब पुर्याउने प्रस्ताव लैजाने भएको छ । हालको चुक्ता पुँजी नौ अर्ब ८१ करोडमा १५ प्रतिशत बोनस सेयर वितरण गर्दै एक अर्ब ४७ करोड थप गरे पश्चात् बैंकको चुक्ता पुँजी ११ अर्ब २८ करोड पुग्ने भएको छ । नेपाल बैंकको आर्थिक स्वास्थ्यका बारेमा लेखाजोखा गर्दा निक्षेपमा १८ दशमलब ४८ प्रतिशतको बृध्दि सहित एक खर्ब १८ अर्बको हाराहारीमा पुगेको छ । त्यसैगरी कर्जा तर्फ पनि २० प्रतिशतको बृध्दि सहित ९५ अर्ब माथि नाधेको छ भने बैंकको लगानी १६ अर्ब माथि रहेको छ ।
निक्षेप, कर्जा र लगानीमा बढोत्तरी गर्न सफल भएको बैंकको नाफा भने खस्किएको छ । बैंकको नाफा तीन अर्ब २१ करोडबाट घटेर दुई अर्ब ५९ करोडमा झर्दा प्रतिसेयर आम्दानी भने गत ३९ रुपियाँ ९८ पैसाबाट घटेर २६ रुपियाँ ९९ पैसामा झरेको छ । आर्थिक बर्ष ०७६–७७ को प्रथम त्रैमासिक विवरणमा बैंकको नाफामा अझै गिरावट आएर प्रतिसेयर आम्दानी २३ रुपियाँ ७२ पैसा मात्र देखाइएको छ । बैंकको एनपीएल (खराब कर्जा) को दरमा पनि ० दशमलब ७३ ले घटाउन बैंक सफल भए तापनि अझै एनपीएल २.६४ को विन्दूमा रहनुले भने बैंकले अझै पुराना ऋण असुलीमा धेरै प्रगति गर्नुपर्ने चुनौति रहेको छ ।
सबल पक्ष
बैंकको प्रगति हुँदै गर्दा लामो समयका लागि सेयर खरिद गर्न चाहनेका लागि नेपाल बैंकको लोभलाग्दो पक्ष भनेको चाहि बैकको प्रतिसेयर सम्पक्तिको मूल्य (एसेट्स भ्यालु परसेयर) २९८. ४५ रहनु भै हो । बजार मूल्य ३१५ रुपियाँको हारहारीमा कारोबार भइराखेको बैंकको प्रतिसेयर सम्पक्तिको मूल्य तीनसय नजिक रहनु भनेको शानदार पक्ष हो । त्यसैगरी बैंकको मूल्य आम्दानी अनुपात(पीई रेसियो) पनि १०.५ को नजिक रहनुले पनि नेपाल बैंकको सेयर आकर्षक मान्न सकिन्छ । बैंकको सबैभन्दा सबल पक्ष भनेको त्यसको जगेडा कोष नै हो । जुन १३ अर्बं ३१ करोडको हाराहारीमा रहेको छ । त्यसको अतिरिक्त मुलुकभर बैंकका धेरै शाखाहरु आफ्नै सम्पक्तिमा सञ्चालित रहेको र मुख्य कार्यालय रहेको न्यूरोडको स्थान पनि ठूलो सम्पक्तिको रुपमा रहनु बैंकको सबल पक्ष हो । पुरानो कर्जा उठाउन बैंकले आक्रामक रणनीति अपनाएकोेले आगामी दिनहरुमा नेपाल बैंकको सेयर लगानीकर्ताका लागि आकर्षक सेयरको दर्जामा पर्नसक्ने सम्भावना प्रवल छ ।
चुनौति
बैंक व्यवस्थापनमा निजीक्षेत्रका अन्य बैंकसँग खरो प्रतिस्प्रर्धामा उत्रन आफ्नो विद्यमान बैंकिङ सेवालाई अझ गुणस्तरीय बनाउन बैंकले अग्रसर हुनुपर्ने देखिन्छ । त्यसैगरी बैंकको ४९ प्रतिशत सेयर सर्वसाधारणको भइसक्दा पनि अझै ३ साधारण सञ्चालक र १ स्वतन्त्र संचालक नियुक्त विविध कारणले हुन सकेको छैन । यस्तो अवस्थाको अन्त्यका लागि छिटोभन्दा छिटो आवश्यक संञ्चालक नियुक्त गरेर लगानीकर्ताको विश्वास जित्नुपर्ने देखिन्छ । बैंकिङ सेवा र पुरानो ऋण असुलीलाई आक्रामक बनाउँदै बैंकको घट्दो नाफालाई बढाउने जस्तो चुनौतिहरु भने नेपाल बैंक व्यवस्थापन सामु विद्यमान नै छ ।
